از توبيخ يک وعده غذا تا پذيرش هديه ماشين چند صد ميليوني!

عثمان بن حنيف از اصحاب پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله است. بصيرت او چنان است که بلافاصله بعد از وفات پيامبر در صف حاميان و پيروان اميرمؤمنان امام علي عليه السلام قرار مي گيرد.

در اولين سال خلافت اميرمؤمنان امام علي عليه السلام، در نگاه حضرت، مديريت و شجاعت و سلامت عثمان بن حنيف چنان است که مورد اعتماد حضرت قرار مي گيرد و به عنوان والي حضرت در شهر پرآشوب بصره، منصوب ميشود.

با اين وجود، اعيان بصره مهماني دارند و عثمان هم در آن شرکت ميکند. خبر به حضرت امير عليه السلام مي رسد. حضرت، طي نامه اي (نامه 45 نهج البلاغه) او را مذمت ميکند. در بخشي از نامه حضرت به عثمان بن حنيف آمده است:

هرگز نمى پنداشتم كه تو دعوت مردمى را اجابت كنى كه بينوايان را از در مى رانند و توانگران را بر سفره مى نشانند. بنگر كه در خانه اين كسان چه مى خورى ، هر چه را در حلال بودن آن ترديد دارى از دهان بيفكن و آنچه را، كه يقين دارى كه از راه حلال به دست آمده است ، تناول نماى. (بخش آغازين نامه 45)

حضرت هم حضور در چنين جمعي را شايسته حاکم اسلامي نمي داند و هم دستور مي دهد از استفاده از آنچه برايش فراهم کرده اند، احتياط کند؛ هم از حيث حلال و حرام بودن اصل لقمه، و هم از حيث انتظاري که از خواهند داشت!

اما نميدانم اگر به حضرت خبر مي رسيد که اميري از حاکمان منسوب به ولايت او، هديه ماشين چند صد ميليوني پولداران را گرفته و به رسم امانت سوار مي شده يا مي شود، چه مي نوشت و چه واکنشي داشت؟!

اما همين قدر ميدانم که امامي که در برابر يک وعده مهماني والي منصوب از طرف او، اين واکنش تند را دارد، حتماً به پذيرش چنين هديه اي رضايت نخواهد داد!

از اين جنس هدايا، البته براي حضرت علي عليه السلام هم آوردند؛ اما حضرت، با همه عصمت و تقوايي که داشت، پذيرش اين هديه مشکوک را براي خود توجيه نکرد؛ حضرت درباره اين هديه فرمود:

شگفت‌آورتر داستان کسي است که نيمه شب ظرفي سرپوشيده پر از حلواي خوش طعم و لذيذ به درب خانه ما آورد، ولي اين حلوا معجوني بود که من از آن متنفر شدم گويا آن را با آب دهان مار يا استفراغش خمير کرده بودند!

به او گفتم هديه است يا زکات يا صدقه؟ چون اين هر دو بر ما حرام است. گفت نه اين است و نه آن، بلکه هديه است.

به او گفتم ... آيا از طريق دين خدا وارد شده‌اي که مرا بفريبي؟ ادراکت به هم ريخته يا ديوانه شده‌اي و يا هذيان مي‌گويي؟ به خدا سوگند اگر اقليم‌هاي هفتگانه با آنچه در زير آسمان‌هاست به من دهند که خدا را با گرفتن پوست جوي از دهان مورچه‌اي نافرماني کنم هرگز نخواهم کرد و اين دنياي شما از برگ جويده‌اي در دهان ملخي، نزد من خوارتر است. علي را با نعمت‌هاي فاني چه کار؟ (بخشي از خطبه 216)

اما کساني که هداياي چندصدميليوني را بي واهمه مي پذيرند و استفاده مي کنند، چقدر خود را متقي تر و چقدر ايمانشان را راسخ تر از ايمان اميرمؤمنان امام علي عليه السلام مي دانند که هديه را مي پذيرند و از لغزشهاي آن، خود را مصون مي دانند؟! خدا مي داند!